Kto odpowiada za długi za zaciągnięte w trakcie małżeństwa

Zakończenie związku małżeńskiego oznacza całkowite i nierozerwalne zakończenie pożycia, któremu towarzyszy wiele istotnych zmian – przekształcają obowiązki w zakresie opieki nad dziećmi, rozdzielony zostaje zgromadzony majątek, a nierzadko również jeden z małżonków opłaca alimenty pozwalające drugiemu żyć na godnym poziomie. Wszelkie więzi łączące dawnych małżonków zostają zerwane, ale co z długami? Kto odpowiada za długi zaciągnięte w trakcie małżeństwa?

Długi w małżeństwie i rozwód – jak to wygląda prawnie?

W kwestii związanej z odpowiedzialnością za długi zaciągnięte przez współmałżonka największe znaczenie ma istnienie wspólnoty majątkowej. W przeważającej większości polskich małżeństw domyślnie powstaje ona w momencie ślubu i oznacza, że od tego momentu wszystko kupione i zgromadzone w trakcie jego trwania jest wspólną własnością obojga małżonków. Dotyczy to zakupionych przedmiotów, nieruchomości, zgromadzonych środków – w tym pochodzących z wynagrodzenia, dochodów z majątku wspólnego, a także z majątku osobistego, pracowniczego funduszu emerytalnego i środków znajdujących się na kontach bankowych. Tylko niewiele przedmiotów stanowi tzw. majątek osobisty – odnosi się to głównie do tego, co zostało nabyte przed zawarciem małżeństwa (i ustanowieniem wspólnoty), a także co zostało odziedziczone lub jest nagrodą za osobiste osiągnięcia. Dotyczy to także rzeczy służących zaspokajaniu osobistych potrzeb jednego z małżonków.

Co więc można powiedzieć o długach? Największe znaczenie dla ich statusu prawnego ma moment powstania zobowiązania oraz fakt istnienia wspólnoty majątkowej. W większości przypadków za długi powstałe w trakcie trwania małżeństwa odpowiada oboje małżonków i ewentualny rozwód niczego tutaj nie zmienia – nawet jeśli tylko jeden małżonek pozostaje z obciążoną kredytem hipotecznym nieruchomością, to na obojgu spoczywa dalsze regulowanie zobowiązań bankowych.

Oczywiście nie oznacza to, że za każdy dług powstały podczas trwania małżeństwa będziesz w pełni odpowiadać, w tym także swoim majątkiem osobistym. Nie zawsze również musisz ponosić odpowiedzialność za długi współmałżonka (lub byłego współmałżonka). W jakich sytuacjach może okazać się, że nie musisz spłacać zobowiązań?

Kredyt bez zgody współmałżonka

Relatywnie dość często dochodzi do sytuacji, w których małżonek decyduje się na zaciągnięcie zobowiązania bez informowania drugiej strony o długu. Motywów, przez które decyduje się na takie działanie, nie brakuje i nieraz latami udaje się dochować tajemnicy. Często właśnie podczas rozprawy rozwodowej i rozdziału majątku okazuje się, że partner przez dłuższy czas ukrywał swój dług. Na szczęście, zgodnie z artykułem 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wierzyciel może domagać się spłaty zobowiązania z majątku wspólnego małżonków tylko wtedy, gdy drugi małżonek udzielił zgody na jego zaciągnięcie. W przeciwnym razie wyłącznie osoba, której udzielono kredytu jest odpowiedzialna za jego spłatę – a wierzyciel ma prawa do jej majątku osobistego (może więc sięgnąć po jego wynagrodzenie za pracę, dochody z innej działalności zarobkowej czy korzyści z praw autorskich, praw własności przemysłowej i innych praw jako twórcy). Sięgnięcie po majątek wspólny lub obciążenie zobowiązaniem rozwodzącego się małżonka byłoby możliwe wyłącznie w sytuacji, gdyby udało się potwierdzić, że wiedział on o długu i wyraził zgodę na jego zaciągnięcie. Jednak i od tej zasady są wyjątki – jeśli pieniądze z zobowiązania posłużyły na pokrycie wydatków związanych z życiem codziennym (żywność, rachunki, zakup akcesoriów domowych) lub na związaną z pracą współmałżonka działalnością – a więc służyły również zaspokojeniu jego potrzeb, to oboje małżonków odpowiadają za ich spłatę majątkiem wspólnym.

Zgoda małżonka na kredyt i jej późniejsze konsekwencje

Nieco inaczej jest w sytuacji, gdy podczas trwania małżeństwa współmałżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka. Jest to w zasadzie niezbędne do uzyskania większych kredytów jak np. hipoteki czy pożyczki na samochód. Wymagana jest wówczas pisemna zgoda obu małżonków, a jej udzielenie wiąże się z dalekosiężnymi zobowiązaniami, które nie ustają również po rozwodzie. Wówczas wierzyciel zyskuje prawo do pokrycia zobowiązania nie tylko z majątku osobistego osoby ubiegającej się o kredyt, ale także z majątku wspólnego i majątku osobistego partnera, który podpisał się pod takim wnioskiem. Należy tu jednak rozróżnić bycie stroną kredytu, a wyrażeniem zgody na jego zaciągnięcie przez partnera małżeńskiego. W tym pierwszym wypadku rozciągasz zobowiązanie również na swój majątek osobisty, a w tym drugim wyłącznie na majątek wspólny. Może to mieć istotne znaczenie dla podziału długu podczas rozprawy rozwodowej.

Jak sprawdzić długi małżonka?

Co zrobić, jeśli jeszcze przed wniesieniem o rozwód chcesz upewnić się co do zobowiązań zaciągniętych przez współmałżonka? Kwestia nie do końca jest taka łatwa, pomimo istnienia aż 6 baz, które mogłyby udostępnić nam taką informację. Odpowiednie organy to BIK (Biuro Informacji Kredytowej), KRD (Krajowy Rejestr Długów), BIG InfoMonitor, ERIF Biuro Informacji Gospodarczej S.A., KIDT BIG S.A. (Krajowa Informacja Długów Telekomunikacyjnych), Krajowy Rejestr Dłużników Niewypłacalnych. Cały szkopuł polega jednak na tym, że zarejestrować konto można jedynie w celu sprawdzenia zapisów dotyczących swojej osoby i robienie tego nawet za współmałżonka jest naruszeniem prawa. Dlatego w praktyce bez posuwania się do oszustwa nie można tego zrobić.

Wspólna odpowiedzialność za długi – czy są jakieś wyjątki?

Zasadniczo więc, o ile kredyty zostały zaciągane na potrzeby członków rodziny, to oboje małżonków odpowiada za ich spłatę – nie zmienia się to nawet po rozwodzie. W niektórych sytuacjach można jednak uzyskać sądowe uchylenie odpowiedzialności wspólnej. Jeśli Sąd stwierdzi, że np. małżonek był lekkomyślny, rozrzutny, nieudolny lub w inny sposób zaszkodził finansom rodziny i właśnie dlatego zaciągał zobowiązania, to finansowa odpowiedzialność może zostać zawężona wyłącznie do niego i jego majątku. W toku postępowania o podział majątku warto więc, o ile zachodzą stosowne przesłanki, skorzystać z takiego rozwiązania i uwolnić się od potencjalnych zobowiązań.

Długi i rozwód – podsumowanie

W małżeństwach, w których nie ustanowiono rozdzielności majątkowej, bardzo często długami zostają obciążeni obydwoje małżonkowie. Nawet jeśli jedno z nich nie wyraziło zgody, ani nawet nie wiedziało o zaciągniętych zobowiązaniach, to jeśli środki uzyskane w ten sposób przeznaczone zostały na zaspokojenie jego potrzeb, również odpowiada majątkiem wspólnym za pokrycie zobowiązań. Kredyt tylko na jednego z małżonków może więc mimo wszystko okazać się poważnym problemem podczas rozwodu. Każdy przypadek jest jednak dość odmienny i wiele czynników może mieć wpływ na końcowe zakwalifikowanie danej sytuacji. Dlatego podczas rozprawy rozwodowej i podziału majątku warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika, który pomoże Ci przeanalizować wszystkie dostępne ścieżki postępowania, pozwalające na zredukowanie po rozwodowych zobowiązań – zwłaszcza tych, na które świadomie się nie godziłeś. W naszej kancelarii możesz liczyć na kompleksową pomoc – zarówno podczas rozwodu i związanego z nim postępowania, jak i podczas podziału majątku. Razem z Tobą przeanalizujemy Twoją sytuację i poszukamy sposobu na odcięcie bądź zredukowanie zobowiązań zaciągniętych przez byłego współmałżonka.

Kuba Makoś